O exercicio da profesión de avogado na Unión Europea réxese por varias Directivas, unhas de carácter sectorial e exclusivo para a profesión, e outras de carácter xeral.
Quizais a Directiva xeral máis importante sexa a DIRECTIVA 2004/38/CE , que establece a liberdade de circulación dos europeos por todos os territorios dos estados membros.
Respecto das normas sectoriais, debe sinalarse en primeiro lugar a DIRECTIVA 77/249/CEE do Consello de Europa, de 22 de marzo de 1977, dirixida a facilitar o exercicio efectivo da libre prestación de servizos polos avogados. En virtude desta Directiva, garántese aos avogados da UE o recoñecemento dos seus títulos en todos os Estados Membros sen distinción algunha. O exercicio da profesión mediante a defensa de clientes ante os tribunais ou ante as autoridades públicas exércese en cada Estado membro de acollida nas mesmas condicións previstas para os avogados establecidos nese Estado con algunha especificidade, por exemplo. para as actividades en relación coas administracións públicas ou ante Tribunais. No exercicio destas actividades, o avogado respectará as normas profesionais do Estado membro de acollida, sen prexuízo das obrigacións que lle pertenzan no Estado membro de procedencia. Por iso, esta directiva deu lugar á elaboración dun Código Deontolóxico Europeo, por parte de CCBE para resolver os principios aplicables nas situacións transfronteirizas e tamén a creación dun Carné de avogado europeo que servise para acreditar a condición de avogado cando se exerza fóra do país de orixe.
A DIRECTIVA 98/5/CE do Parlamento Europeo e do Consello de 16 de febreiro de 1998, destinada a facilitar o exercicio permanente da profesión de avogado nun Estado membro distinto daquel no que se obtivo o título, regula os dereitos e obrigas ás que debe someterse o avogado que desexe establecerse permanentemente fóra do seu Estado de orixe, xa o faga por conta propia ou allea. A norma aborda o dereito ao exercicio permanente en calquera Estado membro co título profesional de orixe, a súa integración nas organizacións profesionais destinadas a avogados no Estado membro de acollida, os requisitos que os Estados membros de acollida poden esixir aos avogados e o réxime disciplinario ao que quedarán sometidos. Do mesmo xeito, trátase o tema do exercicio da avogacía en grupo e dos requisitos que han de cumprirse para a implantación de sociedades e despachos profesionais noutro Estado membro.
Ambas as Directivas abriron unha ruta alternativa e específica para os avogados, facendo máis sinxelo o acceso á profesión de maneira permanente noutros Estados membros. Tres anos de práctica, unha vez establecido e colexiado como avogado baixo o seu título de orixe permiten dan dereito ao título profesional do país de acollida. Este mecanismo sectorial é, probablemente, un dos sistemas máis liberais de exercicio no marco das profesións reguladas na Unión Europea.
Desde un punto de vista europeo máis xeral, á profesión de Avogado aféctanlle normas como a DIRECTIVA 89/48/CEE do Consello, de 21 de decembro de 1988, relativa ao sistema xeral de recoñecemento dos títulos de ensino superior que certifican formacións profesionais dunha duración mínima de tres anos, derrogada e remplazada pola Directiva 36/2005/CE o 20 de outubro de 2007, que resulta de aplicación a todo nacional dun Estado membro que queira exercer, ben por conta propia, ou ben por conta allea, unha profesión regulada nun Estado membro distinto de onde adquiriu as súas cualificacións profesionais. Entre as cuestións que se abordan destacan o Dereito á libre prestación de servizos e ao establecemento dos nacionais dos Estados membros, a facilitación da prestación temporal e ocasional de servizos transfronteirizos e a mellora dos réximes de recoñecemento existentes a efectos de establecemento permanente noutro Estado membro.
Finalmente, a DIRECTIVA 2006/123/CE de 12 de decembro, coñecida como Directiva de Servizos, é un dos textos lexislativos aprobados nos últimos anos máis importantes para a Unión Europea, que trata de converter nunha realidade a libre circulación de servizos, unha das liberdades fundamentais contidas nos tratados fundacionais da Unión. O fin desta nova regulación é facilitar o establecemento das empresas noutros Estados membros e facilitar a súa actividade, xa sexa temporal ou permanente, nun país distinto ao do seu establecemento. Igualmente, o seu ámbito de aplicación exclúe as cuestións reguladas pola normativa sectorial precitada que, con todo, vén completar.
Na actualidade, a Comisión Europea, no seu papel de órgano executivo da Unión Europea, atópase nun profundo proceso de exame das directivas sectoriais da profesión de Avogado e en particular da directiva 98/5/CE que debía revisarse 10 anos despois da súa entrada en vigor e cuxo exercicio foi referido no tempo para poder contar con datos dos 27 Estados Membros, logo da última ampliación. O punto de partida foi o lanzamento dunha licitación que estude a avaliación do marco xurídico para a libre circulación de avogados respecto ao mercado interior e aos seus desenvolvementos regulatorios.
O Consello da Avogacía Europea, CCBE, está a realizar un exercicio paralelo de análise que permitan a continuación destas normas, tan importantes para a profesión, xa que teñen en conta as peculiaridades ligadas ao exercicio, sobre todo no que respecta ao segredo profesional, que xerou friccións coa Comisión en reiterada xurisprudencia, como no caso Akzo Nobel.
O mercado da UE sobre servizos xurídicos cobre a provisión de servizos de avogados baixo o seu título de orixe mediante a inscrición no Colexio de destino pertencente ao Estado membro de acollida. Tamén inclúe aos avogados que accederon ao título profesional no país de destino e aos que realizan actividades de maneira temporal.
A Comisión Europea cre firmemente que o Estado de Dereito resulta esencial dentro da construción do mercado único, polo que a importancia do sector dos servizos xurídicos esténdese máis aló do que os grandes despachos poidan achegar ao PIB da economía europea. Así pois, as Directivas sectoriais non promoven unicamente a mobilidade dos avogados, senón que provén servizos xurídicos a empresas e cidadáns, abarcando moitas actividades concorrentes ao mercado interior europeo. A través da integración do Mercado da UE para servizos xurídicos, as dúas Directivas teñen potencial de ampliar a elección dos futuros clientes e elevar así a calidade dos servizos dispoñibles.
A Comisión considerou o ano 2012 como o momento idóneo para someter a revisión as Directivas sectoriais da Avogacía, coincidindo co desenvolvemento da Acta de Mercado único presentada en abril de 2011, o informe de cidadanía 2010 e o 20 aniversario da creación do Mercado Único. Con esta intención de crear un único mercado de servizos, e as mellores condicións de establecemento de profesionais noutros Estados membros, as Directivas sectoriais atópanse plenamente afectadas.
Para ese efecto, a propia Comisión Europea pediu ao CCBE que colabore na elaboración dun cuestionario para as Avogacías dos Estados membros, coa idea de obter unha imaxe xeral inicial da implementación e aplicación destas Directivas sectoriais. Dita avaliación non comprende unicamente ás Directivas de establecemento e libre circulación de avogados, senón que se desexa examinar un contexto máis amplo e que inclúa aspectos regulatorios, económicos e tecnolóxicos, asegurando que estas Directivas son capaces de deixar evolucionar á profesión e á vez resultan coherentes con outras iniciativas da UE.
Estamos pois, en época de estudos e análises previos a unha importante innovación na regulación da Avogacía en toda Europa, que terá necesarias consecuencias na regulación no Estado Español e, naturalmente, para os profesionais de Galicia.
